Skrzynia biegów jest jednym z najważniejszych podzespołów pojazdu. W końcu to ona przekształca moc silnika w moment obrotowy – a tym samym napędza koła. Zwykle odbywa się to za pomocą dwóch wałów napędowych i różnych par kół zębatych. Podczas zmiany biegu przekładnia zmienia rozmiar kół zębatych. Im wyższy bieg, tym większe koła zębate. Zmiana biegów zmienia przełożenie z prędkości na moment obrotowy. Skrzynia biegów przekształca zatem moc silnika w taki sposób, aby dopasować ją do sytuacji na drodze. Oznacza to, że zmniejsza przełożenie z prędkości na moment obrotowy w przypadku wolnej jazdy i zwiększa je w przypadku szybkiej jazdy.
Jak powszechnie wiadomo, w zależności od typu skrzyni biegi mogą być zmieniane ręcznie przez kierowcę lub automatycznie przez komputer sterujący tym procesem. Mowa tutaj oczywiście o dwóch podstawowych rozwiązaniach: o skrzyni manualnej oraz automatycznej. Jeśli samochód ma manualną skrzynię biegów, kierowca włącza i zmienia biegi niezależnie. Używa sprzęgła, aby na chwilę „zlikwidować” połączenie między silnikiem a skrzynią biegów. Dopiero po zwolnieniu połączenia kierowca może włączyć właściwe „przełożenie”, tj. odpowiedni bieg.
Automatyczna skrzynia biegów włącza i wyłącza sprzęgło niezależnie oraz również niezależnie przełącza biegi, bez konieczności wykonywania jakichkolwiek czynności przez kierowcę.
Nie da się jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie o to, który typ skrzyni biegów jest lepszy. Zależy to od różnego rodzaju czynników oraz od oczekiwań kierowcy. Innymi słowy: Zarówno manualne, jak i automatyczne skrzynie biegów mają swoje zalety oraz wady. Poniżej postaramy się krótko przedstawić kilka aspektów, które wydają się mieć w tym kontekście szczególne znaczenie.
Zalety manualnej skrzyni biegów w skrócie:
– tańsza i łatwiejsza w naprawie oraz bardziej wytrzymała niż automatyczna skrzynia biegów,
– bardziej dynamiczna jazda i lepsza kontrola silnika,
– cena samochodu (zazwyczaj niższa niż w przypadku automatycznych skrzyń biegów).
Wady manualnej skrzyni biegów:
– wolniejsza zmiana biegów oraz płynność jazdy nie tak dobra jak w przypadku automatycznej skrzyni biegów,
– wymaga koncentracji przy zmianie biegów (jazda w mieście oraz w korkach może być irytująca),
– nieprawidłowa zmiana biegów może uszkodzić skrzynię biegów.
Zalety automatycznej skrzyni biegów:
– płynna jazda; dobrze nadaje się dla początkujących kierowców,
– automatyczna zmiana biegów: kierowca nie musi się dodatkowo koncentrować na zmianie biegów i użyciu sprzęgła,
– wygoda podczas jazdy w mieście i w korkach,
– brak błędów podczas ręcznej zmiany biegów (np. zmiana biegu bez użycia sprzęgła).
Wady automatycznej skrzyni biegów:
– wyższa cena samochodu,
– droższa w naprawie niż manualna skrzynia biegów,
– prawdopodobnie wyższe zużycie paliwa (chociaż w najnowszych modelach nie jest to takie oczywiste),
– mniejsza wydajność podczas przyspieszania (w trybie „Sport” owa wydajność może być jednak porównywalna lub nawet lepsza niż w manualnych skrzyniach biegów).
A więc która skrzynia lepsza?
Jak widać oba główne typy skrzyni biegów posiadają zarówno swoje mocne, jak i słabe strony.
I chociaż wielu kierowców jest przywiązanych do „manualów”, ponieważ ich zdaniem gwarantują one lepszą kontrolę nad samochodem i większą radość z jazdy, to fakty są takie, że obecnie coraz więcej aut oferowanych jest z automatycznymi skrzyniami biegów. Można by powiedzieć, że „automaty” powoli wypierają „manuale.” Dotyczy to zarówno tradycyjnych, spalinowych pojazdów, jak i zwłaszcza aut z napędami hybrydowymi lub elektrycznymi, gdzie manualne skrzynie biegów nie mają praktycznie żadnego zastosowania. Dlatego też wydaje się, że warto już teraz spojrzeć łaskawym okiem na „automaty”, gdyż z jednej strony są one coraz lepsze i wydajniejsze, a z drugiej strony w niedalekiej przyszłości zastąpią one najprawdopodobniej całkowicie skrzynie manualne.
